Szczepienie drzew owocowych – metody, porady i najlepsze praktyki

Wprowadzenie do szczepienia drzew owocowych

Szczepienie drzew owocowych to ważna metoda rozmnażania, która pozwala uzyskać zdrowe i obficie plonujące drzewa. Łączy ona roślinę szlachetną (zraz) z podkładką, tworząc nową jakość. Zabieg ten wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności, ale przynosi wiele korzyści dla sadowników i działkowców.

Czym jest szczepienie drzew owocowych?

Szczepienie polega na trwałym połączeniu dwóch części roślin – zrazu, który stanowi odmianę szlachetną oraz podkładki, która tworzy system korzeniowy. Zraz pochodzi z drzewa o pożądanych cechach, takich jak smak owoców, odporność na choroby czy wielkość plonów. Podkładka natomiast decyduje o sile wzrostu drzewa i jego przystosowaniu do warunków glebowych.

Dlaczego warto szczepić drzewa owocowe?

Głównym celem szczepienia jest uzyskanie obfitego plonowania smacznych i wartościowych owoców. Dzięki odpowiedniemu doborowi zrazu i podkładki, możliwe jest znaczne przyspieszenie owocowania oraz zwiększenie plenności drzew. Szczepienie pozwala też na uszlachetnienie mniej wartościowych gatunków oraz uzyskanie odmian odpornych na choroby i szkodniki.

Drzewa szczepione są zazwyczaj mniejsze od siewek, co ułatwia pielęgnację i zbiór owoców. Szczepiąc różne odmiany na jednej podkładce uzyskuje się też drzewa wieloodmianowe, co jest szczególnie cenne dla działkowców i właścicieli przydomowych sadów.

Podstawowe elementy szczepienia

W procesie szczepienia kluczową rolę odgrywają dwa elementy – zraz oraz podkładka. To od ich jakości i prawidłowego połączenia zależy powodzenie zabiegu.

Zraz i podkładka – co to jest?

• Zraz to część rośliny (gałązka, pąk), która stanowi odmianę szlachetną. Pochodzi on z drzewa o pożądanych cechach, np. odmiany jabłoni 'Gala’ czy 'Golden Delicious’.
• Podkładka to roślina, która przyjmuje zraz i tworzy część korzeniową przyszłego drzewa. Wpływa ona na siłę wzrostu, plonowanie oraz zdolność adaptacji do warunków glebowych.

Zrazy pozyskuje się z drzew matecznych, które poddawane są specjalnej pielęgnacji i ochronie. Podkładki to zwykle siewki silnie rosnące, dobrze ukorzenione, o pożądanej odporności na niskie temperatury, choroby i szkodniki.

Wybór odpowiedniej podkładki

Podkładkę dobiera się w zależności od typu gleby, na której będzie rosło przyszłe drzewo. Dla gleb lekkich poleca się podkładki skarlające, dzięki którym drzewa nie osiągają dużych rozmiarów. Z kolei na glebach cięższych i żyznych lepiej sprawdzają się podkładki silnie rosnące, które zapewnią drzewu odpowiednie odżywienie.

Ważne jest też, aby zraz i podkładka były jak najbardziej zgodne pod względem gatunkowym. Dzięki temu zminimalizuje się ryzyko nieudanego zrostu. Najlepiej szczepić jabłonie na podkładkach jabłoniowych, grusze na gruszowych itp.

Metody szczepienia drzew owocowych

Istnieją różne techniki szczepienia drzew owocowych, dostosowane do konkretnych gatunków, warunków oraz terminu wykonywania zabiegu. Do najpopularniejszych należą: szczepienie przez stosowanie, na klin, za korę oraz okulizacja.

Szczepienie przez stosowanie

Szczepienie przez stosowanie to jedna z najłatwiejszych i najskuteczniejszych metod. Polega ona na dokładnym dopasowaniu przekrojów zrazu i podkładki, a następnie połączeniu ich elastyczną taśmą lub sznurkiem. Ważna jest precyzja cięcia pod kątem prostym, która zapewni jak największą powierzchnię kontaktu.

Szczepienie na klin

Ta metoda polecana jest szczególnie dla drzew pestkowych, choć sprawdza się też w przypadku jabłoni i grusz. Podkładkę rozcina się na głębokość kilku centymetrów i wsuwa w powstałą szczelinę zraz, przycieniowany na kształt klina. Wskazane jest stosowanie 2-3 zrazów o średnicy ok. 1 cm, aby zwiększyć szanse powodzenia zabiegu.

Szczepienie za korę

Metoda ta jest bardzo przydatna dla starszych drzew, które posiadają już grube gałęzie. Polega na przyłożeniu zrazu pod korę podkładki na odpowiedniej długości. W prowadzonym cięciu umieszcza się 1-2 zrazy, mocując je taśmą. Zabieg można wykonać w maju, gdy kambium drzew zaczyna intensywne dzielenie się.

Okulizacja

Okulizacja to zmodyfikowana forma szczepienia, w której zrazem jest pojedynczy pąk liściowy (oczko) wraz z tarczką kory. Oczko umieszcza się w nacięciu na podkładce i mocno osłania taśmą. Szczepienie metodą okulizacji letniej wykonuje się od połowy lipca do początku września. Bardzo dobrze sprawdza się ona w przypadku gatunków pestkowych.

Metoda szczepienia	Zalecany termin	Zastosowanie
Przez stosowanie	styczeń – luty	jabłonie, grusze, wiśnie, czereśnie
Na klin	marzec	jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie, czereśnie
Za korę	maj	starsze drzewa o grubych gałęziach
Okulizacja	lipiec – wrzesień	brzoskwinie, morele, śliwy, czereśnie

Kiedy szczepić drzewa owocowe?

Wybór odpowiedniego terminu szczepienia ma kluczowe znaczenie dla powodzenia zabiegu. Zanim zdecydujemy się połączyć zraz z podkładką, musimy wziąć pod uwagę gatunek drzewa, metodę szczepienia oraz stan spoczynku roślin.

Optymalny czas na szczepienie

Większość gatunków drzew owocowych najlepiej szczepi się w okresie spoczynku zimowego, czyli od stycznia do połowy marca. Jest to najlepszy czas dla jabłoni, grusz, śliw czy wiśni. Pobrane wcześniej zrazy przechowuje się w chłodni lub przykrywa śniegiem, aby nie wyschły. Podkładki wykopuje się natomiast jesienią i również przechowuje w chłodnym miejscu.

Jeśli chcemy szczepić jabłonie, powinniśmy poczekać do marca, gdy zakończy się okres ich głębokiego spoczynku. Natomiast gatunki pestkowe jak brzoskwinie, morele czy czereśnie szczepi się nieco później – w kwietniu lub na początku maja.

Szczepienie w różnych porach roku

Choć większość szczepień wykonuje się zimą lub wczesną wiosną, niektóre metody pozwalają na przeprowadzenie zabiegu także latem. Od połowy lipca do początku września warto wykonać tzw. okulizację, czyli szczepienie z wykorzystaniem pojedynczego pąka liściowego. W tym czasie kambium drzew jest szczególnie aktywne i łatwo oddziela się korę.

Pamiętajmy, że termin szczepienia zależy przede wszystkim od stanu roślin. Zrazy powinny być w pełni uśpione, a podkładka mieć już rozwinięty system korzeniowy. Ważna jest też pogoda – szczepienie wykonujemy w dni pochmurne i bezwietrzne, gdy temperatura nie spada poniżej 0 st. C.

Narzędzia i materiały potrzebne do szczepienia

Aby prawidłowo wykonać szczepienie, potrzebujemy nie tylko dobrego zrazu i podkładki. Konieczne jest też zaopatrzenie się w odpowiednie narzędzia i materiały, które zapewnią precyzję cięcia i zabezpieczenie miejsca zrostu.

Podstawowe narzędzia do szczepienia

Podstawą są ostre i cienkie noże do szczepień (kopulaki), które umożliwiają gładkie i równe cięcia. Dobrze sprawdzają się też sekatory z wymiennymi ostrzami. Przyda się też piłka do skracania grubszych gałęzi podkładki. Narzędzia powinny być zdezynfekowane, aby nie przenosić chorób.

Zabezpieczenie miejsca szczepienia

Do połączenia zrazu z podkładką używa się specjalnych elastycznych taśm lub sznurka. Dobrze sprawdzają się taśmy z tworzywa sztucznego, a dla cieńszych zrazów woskowane sznurki. Miejsce zrostu warto też posmarować maścią ogrodniczą lub specjalnym woskiem, co zabezpieczy je przed wysychaniem i chorobami.

Przy okulizacji konieczna jest taśma okulizacyjna, którą szczelnie owija się miejsce wszczepienia pąka. Jeśli szczepimy metodą boczną, potrzebne będą specjalne spinki do połączenia komponentów.

Najlepsze praktyki i porady

Szczepienie drzew owocowych to zabieg wymagający cierpliwości i precyzji. Odpowiednie przygotowanie komponentów, dobór metody i staranne wykonanie cięć gwarantują wysoką skuteczność.

Przygotowanie do szczepienia

• Zrazy pobieramy jesienią lub zimą z dobrze owocujących i zdrowych drzew. Długość ich powinna wynosić ok. 20-30 cm. Po ścięciu zrazy przechowujemy w chłodnym i wilgotnym miejscu (np. w piwnicy), zawinięte w wilgotny papier lub mech.
• Podkładki powinny mieć dobrze rozwinięty system korzeniowy. Sadzi się je jesienią lub wczesną wiosną i przez rok pielęgnuje, aby wytworzyły silne pędy.
• Przed szczepieniem zrazy i podkładki muszą być suche i czyste. Miejsce cięcia warto zdezynfekować alkoholem lub płynem dezynfekcyjnym.

Przeprowadzanie szczepienia

• Cięcie zrazu i podkładki powinno być płaskie i gładkie, wykonane jednym pociągnięciem ostrego narzędzia. Ważne jest dopasowanie średnicy obu komponentów, aby powstała jak największa powierzchnia styku.
• Przy łączeniu zrazu i podkładki istotne jest jak najszybsze działanie, aby nie dopuścić do przesuszenia tkanek. Wskazane jest szczepienie zrazem o podobnej średnicy, bo wtedy łatwiej uzyskać zrost.
• W przypadku okulizacji ważne jest dokładne dopasowanie tarczki do nacięcia tak, aby pąk był na odpowiedniej wysokości i we właściwej pozycji. Miejsce nacięcia powinno być nieco wyższe od pąka.

Pielęgnacja po szczepieniu

• Po szczepieniu miejsce zrostu warto obficie podlać, aby podkładka mogła dostarczyć zrazowi wody i składników odżywczych.
• W pierwszych dniach po zabiegu wskazane jest ograniczenie dostępu intensywnego światła przez osłonięcie miejsca szczepienia. Zapobiega to oparzeniom delikatnego zrazu.
• Jeśli szczepienie się powiedzie, wiosną na zrazie rozwiną się młode listki. Pędy podkładki nad miejscem zrostu należy wówczas systematycznie usuwać, aby nie osłabiały wzrostu zrazu.

Przy odpowiednim przygotowaniu, właściwej technice i dobrej pielęgnacji szczepienie przynosi doskonałe efekty. Choć wymaga ono nakładu pracy, pozwala cieszyć się zdrowymi, obficie plonującymi drzewami najszlachetniejszych odmian.

Artykuł opracowany we współpracy z ekspertami serwisu DrzewkaOwocowe24.pl – internetowego sklepu ze szlachetnymi odmianami drzew i krzewów owocowych do ogrodu.

#TG#